Aşağıdaki program 09/01/2018 Tarih ve 30 sayılı Ortaöğretim Kimya Dersi Öğretim programına göre düzenlenmiştir..
11. SINIF ÜNİTE, KONU, KAZANIM VE AÇIKLAMALARI
11.1. MODERN ATOM TEORİSİ
Anahtar kavramlar: atom, atom modeli, Aufbau Prensibi, değerlik elektronu, değerlik orbital, elektron
dizilimi, elektron ilgisi, elektronegatiflik, enerji düzeyi (katman), Hund Kuralı, iyonlaşma enerjisi,
kuantum sayıları, küresel simetri, orbital (dalga fonksiyonu), Pauli İlkesi, periyodik sistem, teori,
yörünge, yükseltgenme basamağı
11.1.1. Atomun Kuantum Modeli
11.1.1.1. Atomu kuantum modeliyle açıklar.
a. Bohr atom modelinin deney ve gözlemlerden elde edilen bulguları açıklamadaki sınırlılıkları
vurgulanarak modern atom teorisinin (bulut modelinin) önemi üzerinde durulur.
b. Tek elektronlu atomlar/iyonlar için orbital kavramı elektronların bulunma olasılığı ile
ilişkilendirilir.
c. Yörünge ve orbital kavramları karşılaştırılır.
ç. Kuantum sayıları orbitallerle ilişkilendirilir.
d. Çok elektronlu atomlarda orbitallerin enerji seviyeleri açıklanır.
11.1.2. Periyodik Sistem ve Elektron Dizilimleri
11.1.2.1. Nötr atomların elektron dizilimleriyle periyodik sistemdeki yerleri arasında ilişki kurar.
a. Hund Kuralı, Pauli İlkesi ve Aufbau Prensibi açıklanır.
b. Atomların ve iyonların elektron dizilimlerine örnekler verilir. Atom numarası 36 ve daha
küçük türlerin elektron dizilimleri esas alınır.
c. Değerlik orbital ve değerlik elektronu kavramları açıklanır.
ç. Elektron dizilimleriyle elementin ait olduğu blok ilişkilendirilerek grup ve periyot
belirlenir.
11.1.3. Periyodik Özellikler
11.1.3.1. Periyodik özelliklerdeki değişim eğilimlerini sebepleriyle açıklar.
a. Kovalent yarıçap, van der Waals yarıçapı ve iyonik yarıçapın farkları üzerinde
durulur.
b. Periyodik özellikler arasında metallik/ametallik, atom/iyon yarıçapı, iyonlaşma enerjisi,
elektron ilgisi, elektronegatiflik ve oksit/hidroksit bileşiklerinin asitlik/bazlık eğilimleri üzerinde
durulur. Periyodik özelliklerin nasıl ölçüldüğüne girilmez.
c. Ardışık iyonlaşma enerjilerinin grup numarasıyla ilişkisi örneklerle gösterilir.
11.1.4. Elementleri Tanıyalım
11.1.4.1. Elementlerin periyodik sistemdeki konumu ile özellikleri arasındaki ilişkileri açıklar.
a. s, p, d bloku elementlerinin metal/ametal karakteri, iyon yükleri, aktiflikleri ve
yaptıkları kimyasal bağ tipi elektron dizilimiyle ilişkilendirilir.
b. f blok elementlerinin periyodik sistemdeki konumlarıyla ilgili özel durumları vurgulanır.
c. Asal gaz özellikleri elektron dizilimleriyle ilişkilendirilir.
11.1.5. Yükseltgenme Basamakları
11.1.5.1. Yükseltgenme basamakları ile elektron dizilimleri arasındaki ilişkiyi açıklar.
a. Ametallerin anyon hâlindeki yükleriyle yükseltgenme basamakları arasındaki fark
örneklendirilir.
b. d bloku elementlerinin birden çok yükseltgenme basamağında bulunabilmeleri,
elektron dizilimleriyle ilişkilendirilir.
11.2. GAZLAR
Anahtar kavramlar: basınç, difüzyon, doygun buhar basıncı, efüzyon, faz diyagramı, hacim, ideal gaz,
gerçek gaz, kısmi basınç, kritik basınç, kritik sıcaklık, mutlak sıcaklık, standart-normal şartlar
11.2.1. Gazların Özellikleri ve Gaz Yasaları
11.2.1.1. Gazların betimlenmesinde kullanılan özellikleri açıklar.
a. Basınç birimleri (atm, Torr, mmHg ) ve hacim birimleri (L, m3) ile bunların ondalık ast ve üst
katları kısaca açıklanır.
b. Gazların özelliklerinin ölçme yöntemleri üzerinde durulur. Manometrelerle ilgili hesaplamalara
girilmez.
11.2.1.2. Gaz yasalarını açıklar.
a. Gazların özelliklerine ilişkin yasalar (Boyle, Charles, Gay Lussac ve Avogadro) üzerinde durulur.
b. Öğrencilerin hazır veriler kullanılarak gaz yasaları ile ilgili grafikler çizmeleri ve yorumlamaları
sağlanır.
11.2.2. İdeal Gaz Yasası
11.2.2.1. Deneysel yoldan türetilmiş gaz yasaları ile ideal gaz yasası arasındaki ilişkiyi açıklar.
a. Boyle, Charles ve Avogadro yasalarından yola çıkılarak ideal gaz denklemi türetilir.
b. İdeal gaz denklemi kullanılarak örnek hesaplamalar yapılır.
c. Normal şartlarda gaz hacimleri kütle ve mol sayısıyla ilişkilendirilir.
11.2.3. Gazlarda Kinetik Teori
11.2.3.1. Gaz davranışlarını kinetik teori ile açıklar.
a. Kinetik teorinin temel varsayımları üzerinde durulur.
b. Kinetik teorinin temel varsayımları kullanılarak Graham Difüzyon ve Efüzyon Yasası türetilir.
c. Difüzyon deneyi yaptırılır; bilişim teknolojilerinden (animasyon, simülasyon, video vb.)
yararlanılarak da açıklanır. Deney yapılırken güvenlik uyarılarına dikkat edilmesi gerektiği
hatırlatılır.
11.2.4. Gaz Karışımları
11.2.4.1. Gaz karışımlarının kısmi basınçlarını günlük hayattan örneklerle açıklar.
Sıvıların doygun buhar basınçları kısmi basınç kavramıyla ilişkilendirilerek su üzerinde toplanan
gazlarla ilgili hesaplamalar yapılır.
11.2.5. Gerçek Gazlar
11.2.5.1. Gazların sıkışma/genleşme sürecinde gerçek gaz ve ideal gaz kavramlarını karşılaştırır.
a. Gerçek gazların hangi durumlarda ideallikten saptığı belirtilir.
b. Karbon dioksitin ve suyun faz diyagramı açıklanarak buhar ve gaz kavramları arasındaki fark
vurgulanır.
c. Suyun farklı kristal yapılarını gösteren faz diyagramlarına girilmez.
ç. Günlük hayatta yaygın kullanılan ve gerçek gazların hâl değişimlerinin uygulamaları olan
soğutma sistemleri (Joule-Thomson olayı) örnekleriyle açıklanır.
11.3. SIVI ÇÖZELTİLER VE ÇÖZÜNÜRLÜK
Anahtar kavramlar: çözünürlük, dipol-dipol etkileşimleri, dipol-indüklenmiş dipol etkileşimleri, hidrojen
bağı, indüklenmiş dipol-indüklenmiş dipol etkileşimleri, iyon-dipol etkileşimleri, iyon-indüklenmiş dipol
etkileşimleri, molalite, molarite
11.3.1. Çözücü Çözünen Etkileşimleri
11.3.1.1. Kimyasal türler arası etkileşimleri kullanarak sıvı ortamda çözünme olayını açıklar.
11.3.2. Derişim Birimleri
11.3.2.1. Çözünen madde miktarı ile farklı derişim birimlerini ilişkilendirir.
a. Derişim birimleri olarak molarite ve molalite tanıtılır.
b. Normalite ve formalite tanımlarına girilmez.
11.3.2.2. Farklı derişimlerde çözeltiler hazırlar.
Derişimle ilgili hesaplamalar yapılarak hesaplamalarda molarite ve molalite yanında kütlece
yüzde, hacimce yüzde, mol kesri ve ppm kavramları da kullanılır.
11.3.3. Koligatif Özellikler
11.3.3.1. Çözeltilerin koligatif özellikleri ile derişimleri arasında ilişki kurar.
a. Koligatif özelliklerden buhar basıncı alçalması, donma noktası alçalması (kriyoskopi), kaynama
noktası yükselmesi (ebülyoskopi) ve osmotik basınç üzerinde durulur.
b. Osmotik basınç ile ilgili hesaplamalara girilmez.
c. Ters osmoz yöntemiyle su arıtımı hakkında kısaca bilgi verilir.
ç. Saf suyun ve farklı derişimlerdeki sulu çözeltilerin kaynama noktası tayini deneyleri yaptırılır.
11.3.4. Çözünürlük
11.3.4.1. Çözeltileri çözünürlük kavramı temelinde sınıflandırır.
a. Seyreltik, derişik, doygun, aşırı doygun ve doymamış çözelti kavramları üzerinde durulur.
b. Çözünürlükler g/100 g su birimi cinsinden verilir.
c. Çözünürlükle ilgili hesaplamalar yapılır.
11.3.5. Çözünürlüğe Etki Eden Faktörler
11.3.5.1. Çözünürlüğün sıcaklık ve basınçla ilişkisini açıklar.
a. Farklı tuzların sıcaklığa bağlı çözünürlük eğrilerinin yorumlanması sağlanır.
b. Tuzların farklı sıcaklıklardaki çözünürlüklerinden faydalanılarak deriştirme ve kristallendirme ile
ilgili hesaplamalar yapılır.
c. Gazların çözünürlüklerinin basınç ve sıcaklıkla değişimi üzerinde durulur; çözünürlük eğrilerinin
yorumlanması sağlanır.
ç. Öğrencilerin çözünürlüğün sıcaklık ve basınçla ilişkisini elektronik tablolama programı kullanarak
kurgulamaları, değerleri değiştirerek gerçekleşen değişiklikleri gözlemlemeleri ve yorumlamaları
sağlanır.
11.4. KİMYASAL TEPKİMELERDE ENERJİ
Anahtar kavramlar: bağ enerjisi, ekzotermik tepkime, endotermik tepkime, entalpi, Hess Yasası,
standart oluşum entalpisi, tepkime entalpisi
11.4.1. Tepkimelerde Isı Değişimi
11.4.1.1. Tepkimelerde meydana gelen enerji değişimlerini açıklar.
a. Tepkimelerin ekzotermik ve endotermik olması ısı alışverişiyle ilişkilendirilir.
b. Ekzotermik ve endotermik tepkimelerin açıklanmasında bilişim teknolojilerinden
(animasyon, simülasyon, video vb.) yararlanılır.
11.4.2. Oluşum Entalpisi
11.4.2.1. Standart oluşum entalpileri üzerinden tepkime entalpilerini hesaplar.
a. Standart oluşum entalpileri tanımlanır.
b. Tepkime entalpisi potansiyel enerji-tepkime koordinatı grafiği üzerinden açıklanır.
c. Öğrencilerin tepkime entalpilerine ilişkin elektronik tablolama programı kullanarak grafik
oluşturmaları, değerleri değiştirerek gerçekleşen değişimleri gözlemlemeleri ve yorumlamaları
sağlanır.
11.4.3. Bağ Enerjileri
11.4.3.1. Bağ enerjileri ile tepkime entalpisi arasındaki ilişkiyi açıklar.
Oluşan ve kırılan bağ enerjileri üzerinden tepkime entalpisi hesaplamaları yapılır.
11.4.4. Tepkime Isılarının Toplanabilirliği
11.4.4.1. Hess Yasasını açıklar.
Hess Yasası ile ilgili hesaplamalar yapılır.
11.5. KİMYASAL TEPKİMELERDE HIZ
Anahtar kavramlar: aktivasyon enerjisi, hız sabiti, inhibitör, katalizör, ortalama tepkime hızı
11.5.1. Tepkime Hızları
11.5.1.1. Kimyasal tepkimeler ile tanecik çarpışmaları arasındaki ilişkiyi açıklar.
11.5.1.2. Kimyasal tepkimelerin hızlarını açıklar.
a. Madde miktarı (derişim, mol, kütle, gaz maddeler için normal şartlarda hacim) ile tepkime
hızı ilişkilendirilir.
b. Ortalama tepkime hızı kavramı açıklanır.
c. Homojen ve heterojen faz tepkimelerine örnekler verilir.
11.5.2. Tepkime Hızını Etkileyen Faktörler
11.5.2.1. Tepkime hızına etki eden faktörleri açıklar.
a. Tek basamaklı tepkimelerde, her iki yöndeki tepkime hızının derişime bağlı ifadeleri verilir.
b. Çok basamaklı tepkimeler için hız belirleyici basamağın üzerinde durulur.
c. Madde cinsi, derişim, sıcaklık, katalizör (enzimlere girilmez) ve temas yüzeyinin tepkime hızına
etkisi üzerinde durulur. Arrhenius bağıntısına girilmez.
ç. Oktay Sinanoğlu’nun kısa biyografisini ve tepkime mekanizmaları üzerine yaptığı çalışmaları
tanıtan okuma parçasına yer verilir.
11.6. KİMYASAL TEPKİMELERDE DENGE
Anahtar kavramlar: asit-baz çifti, asitlik/bazlık sabiti, Brönsted-Lowry asidi/bazı, çökelme tepkimesi,
çözünürlük çarpımı, denge sabiti, eşdeğerlik noktası, indikatör, kimyasal denge, kuvvetli asit/baz,
Le Chatelier İlkesi, oto-iyonizasyon, pH/pOH, tampon çözelti, titrasyon, zayıf asit/baz
11.6.1. Kimyasal Denge
11.6.1.1. Fiziksel ve kimyasal değişimlerde dengeyi açıklar.
a. Maksimum düzensizlik ve minimum enerji eğilimleri üzerinden denge açıklanır.
b. İleri ve geri tepkime hızları üzerinden denge açıklanır.
c. Tersinir reaksiyonlar için derişim ve basınç cinsinden denge ifadeleri türetilerek hesaplamalar
yapılır.
ç. Farklı denge sabitleri arasındaki ilişki incelenir.
11.6.2. Dengeyi Etkileyen Faktörler
11.6.2.1. Dengeyi etkileyen faktörleri açıklar.
a. Sıcaklığın, derişimin, hacmin, kısmi basınçların ve toplam basıncın dengeye etkisi denge ifadesi
üzerinden açıklanır.
b. Le Chatelier İlkesi örnekler üzerinden irdelenir.
c. Katalizör-denge ilişkisi vurgulanır.
11.6.3. Sulu Çözelti Dengeleri
11.6.3.1. pH ve pOH kavramlarını suyun oto-iyonizasyonu üzerinden açıklar.
11.6.3.2. Brönsted-Lowry asitlerini/bazlarını karşılaştırır.
11.6.3.3. Katyonların asitliğini ve anyonların bazlığını su ile etkileşimleri temelinde açıklar.
a. Kuvvetli/zayıf asitler ve bazlar tanıtılır; konjuge asit-baz çiftlerine örnekler verilir.
b. Asit gibi davranan katyonların ve baz gibi davranan anyonların su ile etkileşimleri üzerinde
durulur.
11.6.3.4. Asitlik/bazlık gücü ile ayrışma denge sabitleri arasında ilişki kurar.
Asitlerin/bazların iyonlaşma oranlarının denge sabitleriyle ilişkilendirilmesi sağlanır.
11.6.3.5. Kuvvetli ve zayıf monoprotik asit/baz çözeltilerinin pH değerlerini hesaplar.
a. Çok derişik ve çok seyreltik asit/baz çözeltilerinin pH değerlerine girilmez.
b. Zayıf asitler/bazlar için [H+] = (Ka.Ca)1/2 ve [OH-] = (Kb.Cb)1/2 eşitlikleri esas alınır.
c. Poliprotik asitlere girilmez.
11.6.3.6. Tampon çözeltilerin özellikleri ile günlük kullanım alanlarını ilişkilendirir.
a. Tampon çözeltilerin pH değerlerinin seyrelme ve asit/baz ilavesi ile fazla değişmemesi ortamdaki
dengeler üzerinden açıklanır. Henderson formülü ve tampon kapasitesine girilmez.
b. Tampon çözeltilerin canlı organizmalar açısından önemine değinilir.
11.6.3.7. Tuz çözeltilerinin asitlik/bazlık özelliklerini açıklar.
a. Asidik, bazik ve nötr tuz kavramları açıklanır.
b. Anyonu zayıf baz olan tuzlara örnekler verilir.
c. Katyonu NH4+ veya anyonu HSO4– olan tuzların asitliği üzerinde durulur.
ç. Hidroliz hesaplamalarına girilmez.
11.6.3.8. Kuvvetli asit/baz derişimlerini titrasyon yöntemiyle belirler.
a. Titrasyon deneyi yaptırılıp sonuçların grafik üzerinden gösterilerek yorumlanması sağlanır.
b. Titrasyonla ilgili hesaplama örnekleri verilir.
c. Öğrencilerin titrasyon yöntemine yönelik hesaplamaları elektronik tablolama programı
yardımıyla kurgulamaları, değerleri değiştirerek gerçekleşen değişiklikleri gözlemlemeleri ve
yorumlamaları sağlanır.
11.6.3.9. Sulu ortamlarda çözünme-çökelme dengelerini açıklar.
a. Çözünme-çökelme denge örneklerine yer verilir; çözünürlük çarpımı (Kçç ) ve çözünürlük (s)
kavramları ilişkilendirilir.
b. Tuzların çözünürlüğüne etki eden faktörlerden, sıcaklık ve ortak iyon etkisi üzerinde durulur.
c. Ortak iyon etkisi hesaplamaları yapılır